-
x
-
x
Những ngôi nhà lắp ghép nằm trong các con hẻm chật, vốn được bao quanh bởi dãy nhà nhiều tầng, thường rơi vào tình trạng thiếu sáng và bí gió ngay từ lúc phác thảo ý tưởng. Không gian nhỏ, mặt thoáng ít, hướng nắng thay đổi theo từng dải phố khiến gia chủ luôn lo lắng về việc căn nhà sẽ nóng bức, ẩm và ngột ngạt khi đi vào sử dụng. Trong quá trình triển khai nhiều công trình tại những khu vực có mật độ xây dựng dày và điều kiện khí hậu thay đổi theo từng vùng – từ nơi gần biển đến khu cao hơn – chúng tôi nhận ra rằng chỉ cần xử lý đúng ngay từ bước thiết kế, một căn nhà nhỏ trong hẻm hoàn toàn có thể sáng, thoáng và dễ chịu một cách tự nhiên. Những kinh nghiệm thực tế ấy đã được Phathouse.vn phát triển thành quy trình tối ưu riêng cho mô hình nhà lắp ghép đô thị: linh hoạt, khoa học và phù hợp với đặc điểm khí hậu ven biển lẫn những nơi nằm sâu trong dãy phố lâu đời.
Nhà lắp ghép nằm trong hẻm nhỏ, đặc biệt là những khu phố lâu đời với mật độ xây dựng dày, luôn gặp một hiện trạng quen thuộc: ánh sáng tự nhiên chỉ len được qua một mặt duy nhất, còn luồng gió lại bị cản bởi những mảng tường cao kề sát hai bên. Cảm giác oi nóng, thiếu thoáng và phải bật quạt cả ngày thường xuất hiện khi thiết kế ban đầu không xử lý đúng hướng sáng – hướng gió. Ở những dãy nhà có chiều cao khác nhau, ánh sáng buổi sáng có thể mạnh nhưng nhanh chóng bị che mất từ giữa trưa, khiến tầng thấp thiếu sáng và gây độ ẩm cao trong những tháng trời nồm. Đây là lý do các công trình trong hẻm luôn cần một cách tiếp cận riêng, không thể áp dụng rập khuôn thiết kế nhà ống truyền thống.
Nhà lắp ghép lại có lợi thế mà nhà xây cố định khó làm được: kết cấu nhẹ, linh hoạt và dễ điều chỉnh các vị trí mở đón gió – đón sáng ngay từ bản vẽ. Khi thi công tại những khu vực gió biển thay đổi theo mùa hoặc nơi có bóng đổ từ các tòa nhà cao tầng, chúng tôi ưu tiên tái tạo lại đường đi của ánh sáng và dòng khí bằng những giải pháp phù hợp từng khu vực. Ở những con hẻm gần biển, nơi gió mát xuất hiện theo trục buổi chiều, cách bố trí cửa và khe thông gió cần tính toán theo thời điểm trong ngày. Còn các khu phố ít mặt thoáng hơn, ánh sáng chỉ cần được kéo sâu vào một vài điểm là toàn bộ không gian đã thoáng lên rõ rệt. Chính sự linh hoạt này cho phép Phathouse.vn xử lý hiệu quả những căn nhà tưởng như thiếu sáng và bí khí, biến chúng thành nơi ở sáng dịu, dễ chịu và phù hợp cho sinh hoạt lâu dài.
Những căn nhà lắp ghép nằm sâu trong các hẻm nhỏ, vốn chịu bóng che của những dãy nhà cao tầng, luôn đặt ra một yêu cầu đặc biệt: ánh sáng phải được dẫn dắt, không thể trông chờ vào mặt thoáng duy nhất phía trước. Khi khảo sát những tuyến hẻm ở các khu dân cư lâu năm, có nơi chỉ lọt vài giờ nắng buổi sáng, có nơi lại bị bóng đổ gần như cả ngày, chúng tôi nhận thấy rằng muốn nhà sáng tự nhiên thì cấu trúc ánh sáng bên trong phải được thiết kế như một “dòng chảy”, không phải một điểm chiếu đơn lẻ. Chính vì vậy, việc tạo ra trung tâm dẫn sáng luôn là mấu chốt trong những căn nhà diện tích nhỏ.
Trong những công trình đã thi công, đặc biệt là những khu phố có địa hình thay đổi theo từng đoạn, giếng sáng được bố trí như một điểm cân bằng giúp ánh sáng lan tỏa đều thay vì dồn vào một phía. Khi giếng sáng nằm ở vị trí hợp lý, ánh sáng từ mái hoặc từ khoảng trời phía trên có thể len sâu vào tận bếp hoặc góc nghỉ ngơi vốn thường khá tối. Lớp kính mờ hoặc lam che giúp ánh sáng dịu lại, đủ để làm sáng nhà mà không gây cảm giác chói ở những ngày nắng gắt. Những khu vực có biên độ nắng mạnh theo mùa thường hưởng lợi rất lớn từ cách xử lý này, vì ánh sáng được “tách lớp” trước khi chạm sàn, giữ cho không khí trong nhà luôn nhẹ và thoáng.
Một yếu tố khác mà các gia chủ trong hẻm thường không chú ý đến là ánh sáng gián tiếp từ phía trên cao. Đây là dạng ánh sáng ổn định nhất, không phụ thuộc khoảng cách giữa các nhà và cũng không bị tường hai bên che nhiều như ánh sáng ngang. Khi cửa sổ được đưa lên sát trần, ánh sáng bầu trời sẽ rọi xuống theo dạng tán, trải đều và hiền hơn, rất phù hợp cho phòng ngủ hoặc phòng làm việc. Những chất liệu như kính polycarbonate hoặc kính giảm nhiệt được ứng dụng để đón sáng nhưng hạn chế bức xạ, nhất là những nơi thường chịu nắng buổi chiều nhiều hơn so với buổi sáng.
Với các căn nhà có chiều sâu lớn, ánh sáng dễ bị tụt dần về cuối, khiến khu bếp hoặc không gian sau luôn có cảm giác nặng. Trong các dự án mà chúng tôi xử lý, việc dùng mảng kính chạy dọc theo một đoạn tường giúp kéo ánh sáng vào sâu một cách tự nhiên. Mảng kính không cần quá lớn, nhưng nhờ đặt đúng vị trí, ánh sáng phản chiếu vào tường sáng màu hoặc mặt sàn sẽ bù thêm độ sáng cho những khu vực thường bị tối. Cách này phát huy hiệu quả rõ rệt trong những căn nhà ở các vùng có khí hậu thay đổi nhiều trong ngày, khi ánh sáng lúc mạnh lúc nhẹ nhưng vẫn cần được ổn định bên trong.
Riêng phần mái, thay vì mở một mảng kính lớn — điều thường khiến không gian bị nóng vào buổi trưa — chúng tôi chia ánh sáng thành từng nhịp nhỏ theo từng khoang mái. Việc phân chia này vừa kiểm soát được lượng sáng, vừa giúp ngôi nhà giữ được hơi mát. Khi ánh sáng được chia thành từng dải, nó tạo cảm giác mềm mại hơn và giúp căn nhà đón sáng đều thay vì chỉ tập trung vào một điểm. Trong những khu vực có nắng mạnh nhiều tháng trong năm, cách “chia nhỏ ánh sáng” này giúp không gian luôn dễ chịu, dù diện tích nhà không lớn và lại nằm lọt trong hẻm.
Trong những căn nhà lắp ghép diện tích nhỏ, đặc biệt là nằm trong hẻm sâu với mặt thoáng hạn chế, việc đưa luồng gió tự nhiên vào nhà không chỉ giúp giảm nhiệt mà còn giữ chất lượng không khí ở mức ổn định. Gió phải được dẫn dắt một cách chủ động, chứ không thể trông chờ vào những khe hở nhỏ vốn rất thất thường. Khi khảo sát nhiều khu vực có cấu trúc hẻm khác nhau, chúng tôi nhận ra rằng chỉ cần tạo được hướng di chuyển rõ ràng cho luồng khí, cảm giác oi nóng trong nhà giảm đi rất nhiều, ngay cả khi nhiệt độ ngoài trời cao.
Trong những gia đình ở các khu phố có gió biển vào buổi chiều, luồng gió thường đi từ trước vào sau và thoát lên trên. Nếu cửa chính và cửa sổ không cùng một trục dẫn gió, không khí thường bị “kẹt” ngay giữa nhà. Vì thế, trong thiết kế nhà lắp ghép, việc bố trí cửa mở hoặc ô gió theo đúng hướng gió chủ đạo giúp luồng khí lướt qua nhà một cách tự nhiên. Gió càng đi được theo đường thẳng, nhiệt độ trong nhà càng dễ hạ xuống mà không cần dùng nhiều thiết bị làm mát. Đây là lợi thế lớn của kết cấu lắp ghép vì các vị trí mở có thể điều chỉnh linh hoạt theo đặc điểm của từng hẻm.
Tầng không khí tích nhiệt phía trên trần nhà luôn là nguyên nhân khiến căn nhà trở nên nặng và bí vào buổi trưa. Khi tạo được một lối thoát khí nằm ở mức cao gần mái, luồng không khí nóng sẽ tự động bốc lên và thoát ra ngoài. Sự chênh lệch áp suất giữa khu vực nóng phía trên và phần mát phía dưới tạo thành chuyển động liên tục, đưa khí mới tràn vào nhà. Dù ngôi nhà không có mặt thoáng phía sau, ô gió cao vẫn hoạt động ổn định nếu được đặt đúng vị trí. Kỹ thuật này từng mang lại hiệu quả rõ rệt cho nhiều căn nhà trong hẻm lâu năm, nơi gió gần như không len nổi vào.
Không gian ở nhiều khu vực thường có nắng mạnh theo mùa, đặc biệt là thời điểm nắng chiếu trực diện vào tường. Lúc này, lam gió là giải pháp giúp căn nhà vừa đón gió vừa giữ được sự riêng tư. Lam được đặt tại các hướng cần thông gió, điều chỉnh được góc mở để phù hợp với thời tiết từng thời điểm trong ngày. Nhờ đó, gió mát đi vào tự nhiên mà không làm lộ không gian bên trong. Khi được kết hợp với vật liệu chống nóng, lam gió còn giảm được nhiệt truyền qua tường, giúp nhà nhẹ và mát lâu hơn.
Trong những khoảng thời gian ít gió, đặc biệt là các buổi trưa mùa oi bức, hệ thống thông gió nửa tự nhiên bằng thiết bị công suất nhỏ đóng vai trò như một lực đẩy bổ sung. Với mức tiêu thụ điện thấp nhưng duy trì được dòng khí ổn định, giải pháp này giúp nhà luôn thoáng dù điều kiện tự nhiên không thuận lợi. Nhờ kết hợp giữa thông gió tự nhiên và thông gió hỗ trợ, không gian sinh hoạt trở nên cân bằng, phù hợp cho các căn nhà lắp ghép trong hẻm vốn thường chịu nhiều hạn chế.
Mặt đứng của nhà lắp ghép không chỉ là nơi tạo ấn tượng đầu tiên mà còn là vị trí quyết định lượng sáng và lượng gió có thể đi vào không gian bên trong. Khi làm việc với các căn nhà bị bao quanh bởi nhiều lớp công trình cao tầng, chúng tôi chú ý đến cách sắp đặt vật liệu, chiều cao cửa và cách chia hình khối sao cho ánh sáng và gió được tiếp nhận tốt nhất. Nếu tầng trệt được mở rộng bằng mảng kính lớn đúng cách, ánh sáng từ dưới có thể hắt sâu vào nhà thay vì chỉ dừng lại ở cửa. Cửa kính cũng giúp không gian thấp trở nên thoáng hơn, nâng tầm nhìn và giảm cảm giác chật hẹp.
Ở những khu vực có nắng nhiều giờ trong ngày, phần mặt đứng phía trên cần có giải pháp để chắn nắng mà không khiến nhà tối lại. Khi lam chắn nắng được thiết kế với độ nghiêng phù hợp, ánh sáng gián tiếp vẫn đi vào, tạo độ sáng vừa phải nhưng không gây nóng. Việc cân bằng giữa sáng – thoáng – mát tùy thuộc vào cách phối vật liệu và xác định hướng nắng theo từng thời điểm trong năm.
Đối với các căn nhà trong hẻm sâu, nơi tường ngoài thường hấp thụ nhiều nhiệt, việc tạo một lớp mặt đứng thứ hai với khoảng đệm gió giúp toàn bộ bề mặt giảm nhiệt rõ rệt. Khoảng đệm này hoạt động như lớp không khí cách ly, ngăn nhiệt đi thẳng vào tường bên trong. Khi kết hợp cùng các điểm mở lấy gió, mặt đứng hai lớp còn giúp tạo luồng gió mát len qua, giữ cho nhà nhẹ và thoải mái dù không nằm ở vị trí đón gió tốt.
Không gian bên trong một căn nhà lắp ghép diện tích nhỏ luôn chịu nhiều ràng buộc về mặt thoáng. Vì vậy, việc tổ chức nội thất phải đóng vai trò như một phần của hệ thống đón sáng và dẫn gió, chứ không đơn thuần chỉ là bố trí vật dụng. Khi bước vào những căn nhà nằm sâu trong hẻm, bạn có thể cảm nhận ngay ánh sáng và gió nếu không gian được “mở” đúng cách. Cách mở này không phải là bỏ đi toàn bộ vách, mà là tạo ra những dòng chuyển động mềm cho ánh sáng lẫn luồng khí, sao cho chúng không bị chặn giữa chừng. Khi phòng khách liền bếp, ánh sáng từ cửa chính hoặc giếng trời có thể lan ra toàn bộ khu vực sinh hoạt, không bị dội lại ở một bức tường kín như trong những thiết kế truyền thống. Nếu cần phân chia, những vách kính hoặc lam nhẹ là lựa chọn hợp lý vì vừa giữ được sự riêng tư vừa không làm mất đi sự thoáng đã vốn ít ỏi trong các căn nhà nhỏ.
Một trong những yếu tố quyết định cảm giác sáng – thoáng chính là cách màu sắc hoạt động với ánh sáng tự nhiên. Những gam màu nhạt như trắng kem, be sáng hay ghi nhẹ không chỉ khiến không gian rộng hơn về mặt thị giác mà còn giúp ánh sáng được khuếch tán đều, nhất là trong những khu vực không nhận được nắng trực tiếp. Nhiều gia chủ ở các vùng có thời gian nắng ngắn trong ngày thường không để ý rằng màu nội thất ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng ánh sáng; chỉ cần thay đổi tông màu tường, căn phòng vốn tối cũng trở nên nhẹ và sáng hơn đáng kể.
Trong nhà nhỏ, mỗi món đồ nếu đặt không đúng vị trí đều có thể trở thành vật cản khiến gió không đi được hết không gian. Đó là lý do thiết kế nội thất cho nhà lắp ghép trong hẻm phải ưu tiên tính tiết chế. Khi đồ đạc được chọn đúng kích thước và tối giản vừa đủ, không khí có đường để luân chuyển, tạo nên độ thông thoáng tự nhiên mà không cần tác động cơ học liên tục. Những sản phẩm nội thất đa năng cũng phát huy tác dụng tốt trong công trình nhỏ vì chúng hạn chế số lượng đồ phải đặt trong nhà mà vẫn đáp ứng đầy đủ nhu cầu sinh hoạt.
Một bí quyết rất hiệu quả để kéo ánh sáng sâu vào nhà nằm ở cách đặt gương. Khi gương được đặt tại các điểm phản xạ tốt – như đối diện cửa sổ, gần giếng trời hoặc các vị trí có ánh sáng xiên – ánh sáng sẽ được nhân lên nhiều lần, giúp những khu vực khuất sáng trở nên sống động hơn. Giải pháp này đặc biệt hữu ích cho những căn nhà nằm sâu trong hẻm cũ, nơi ánh sáng tự nhiên thường bị chặn bởi các công trình xung quanh.
Khi xử lý các công trình nhà lắp ghép trong hẻm chật, chúng tôi không chỉ dựa vào bản vẽ mà luôn kết hợp quan sát thực tế theo từng thời điểm trong ngày để hiểu được hướng nắng, độ dội sáng từ các bức tường lân cận và cách gió đi qua dãy phố. Mỗi khu vực lại có một nhịp khí hậu riêng; có nơi gió thổi mạnh vào buổi chiều, có nơi ánh sáng chỉ xuất hiện trong một khoảng rất ngắn rồi bị che khuất. Từ những dữ liệu thực tế đó, chúng tôi lựa chọn hệ lam phù hợp để điều hướng ánh sáng, đặt cửa sổ cao tại những điểm nhận được ánh sáng gián tiếp, chia mái sáng theo từng khoang để giảm bức xạ nhiệt và dùng mảng kính dọc tường ở những khu vực ánh sáng có thể phản xạ tốt nhất. Các giải pháp này không phải được áp dụng đại trà mà được tinh chỉnh tùy từng công trình, dựa trên kinh nghiệm thi công nhiều năm và hiểu rõ đặc thù của từng tuyến hẻm đông dân.
Một căn nhà lắp ghép nằm trong hẻm nhỏ, diện tích hạn chế và xung quanh là những công trình cao tầng không có nghĩa là không thể tạo ra sự dễ chịu. Khi cách tổ chức ánh sáng và luồng gió được tính toán đúng từ bản vẽ đầu tiên, ngôi nhà dù chỉ có một mặt thoáng vẫn có thể sáng vào ban ngày và mát vào buổi chiều mà không phụ thuộc quá nhiều vào thiết bị điện. Khả năng này đến từ chính đặc điểm của nhà lắp ghép: kết cấu linh hoạt, khả năng tùy chỉnh cao và dễ tối ưu theo điều kiện thực tế của từng khu phố, từng hướng nắng, từng kiểu hẻm.
Trong quá trình xử lý nhiều công trình trong những dãy hẻm lâu năm, từ khu vực gần biển cho đến những vùng khí hậu chuyển mùa rõ rệt, chúng tôi nhận thấy rằng sự thoải mái của không gian nhỏ phụ thuộc nhiều vào cách dẫn ánh sáng vào bên trong và cách giữ cho không khí luôn có đường di chuyển. Một ngôi nhà được mở đúng chỗ, dẫn gió đúng hướng và xử lý ánh sáng hợp lý có thể cho cảm giác rộng rãi hơn diện tích thật rất nhiều. Điều này làm nên giá trị khác biệt của nhà lắp ghép khi đặt trong môi trường đô thị chật kín.
